Szczepienie dzieci przeciwko grypie

Pytania, na które czytelnik znajdzie odpowiedź w tekście:

• Czy muszę szczepić moje dziecko przeciwko grypie ?
• Dlaczego na grypę trzeba szczepić się co roku ?
• Które dzieci są szczególnie narażone na powikłania pogrypowe ?
• Jakie są przeciwwskazania do szczepienia przeciw grypie ?
• Czy po podaniu szczepionki przeciwgrypowej mogą wystąpić jakieś dolegliwości ?

Wstęp, definicje:

Grypa jest jedną z najgroźniejszych infekcji wirusowych dróg oddechowych. Jest chorobą zakaźną i może powodować groźne powikłania. Zaczyna się nagle dreszczami, uczuciem zimna, wysoką gorączką, uczuciem rozbicia i bólami mięśni i stawów. Katar, ból gardła i kaszel dołączają się później lub wcale. U małych dzieci mogą pojawić się objawy  żołądkowo-jelitowe i zapalenie ucha środkowego. Zakażenie błyskawicznie przenosi się z osoby na osobę. Szczególnie niebezpieczna jest grypa dla dzieci, które nie ukończyły 4 roku życia.

Grypę wywołują wirusy grypy A, B i C. Wirusy grypy cechuje znaczna zmienność. Dla człowieka groźne są wirusy typu A i B. Po grypie dochodzi czasem do rozwoju powikłań Najczęściej są to zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego lub zatok obocznych nosa. Rzadko pojawia się zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Powikłania po grypie najczęściej pojawiają się u dzieci i dorosłych obciążonych chorobami przewlekłymi. Ciągle nie ma jeszcze skutecznego lekarstwa na grypę, a najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniom są szczepienia.

Dlaczego warto szczepić dzieci przeciwko grypie:

• procentowy udział dzieci w ogólnej liczbie zachorowań na grypę jest wysoki i wynosi 25-56% wg danych polskich i 30-40% wg danych amerykańskich;
• 30% infekcji wśród dzieci dotyczy dzieci w pierwszym roku życia, kiedy układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni wykształcony;
• ryzyko konieczności leczenia szpitalnego w przebiegu grypy jest największe w grupie do 5 roku życia;
• dzieci, zwłaszcza małe są najskuteczniejszym i najsprawniejszym źródłem rozprzestrzeniania się grypy.

Kogo należy szczepić?

Grypa zagraża każdemu, dlatego wskazania do szczepień dotyczą każdego dziecka powyżej 6 miesiąca życia. Szczególnie mocne wskazania do szczepienia przeciwko grypie obejmują dwie grupy - osoby z dużym ryzykiem ciężkiego przebiegu grypy i osoby, które mogą odegrać dużą rolę w rozprzestrzenianiu się grypy. 

Grupy objęte szczególnymi wskazaniami do szczepienia przeciwko grypie to:

• dzieci przewlekle chore (astma, cukrzyca, niewydolność krążenia, niewydolność nerek, nieswoiste zapalenia jelit);
• dzieci przewlekle leżące (dziecięce porażenie mózgowe i inne choroby nerwowo-mięśniowe);
• dzieci z obniżoną odpornością;
• dzieci narażone na kontakt z dużą grupą ludzi (przedszkola, szkoły, domy opieki długoterminowej).

O wskazaniach do szczepień należy porozmawiać z lekarzem rodzinnym lub pediatrą, który określi wskazania lub ewentualne przeciwwskazania do szczepienia.

Jakie są przeciwwskazania do szczepień?

Prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnej reakcji na szczepionkę jest niewielkie. Przeciwwskazaniem jest:

• uczulenie na białko jaja kurzego;
• infekcja z wysoką gorączką;
• wystąpienie objawów niepożądanych po poprzednim szczepieniu.

Co zrobić aby szczepienie było skuteczne?

• szczepionkę należy podać w odpowiednim czasie tzn. przed rozpoczęciem sezonu grypy. W Polsce najlepiej od września do grudnia;
• dziecku do lat 8 szczepionemu po raz pierwszy w życiu podajemy dawkę szczepionki 2 razy w odstępie miesięcznym. Pozostałe szczepi się dawką jednorazową;
• odporność pojawia się po 2 tygodniach i utrzymuje przez ok. 12 miesięcy, dlatego z powodu zmienności wirusa grypy szczepić należy co roku szczepionką aktualną dla danego sezonu grypy.

Jakie mamy szczepionki przeciwko grypie?

Szczepionki przeciwko grypie są szczepionkami nieżywymi, czyli nie zawierają żywego drobnoustroju, nie ma więc możliwości zachorowania na skutek szczepienia. Zawierają one jedynie niewielką część wirusa, tzw. podjednostkę (szczepionka typu "subunit") lub rozszczepiony materiał genetyczny wirusa (szczepionka typu "split"). Oba rodzaje szczepionek są tak samo skuteczne. Szczepionki zawierają dwa wirusy A i jeden B aktualne w danym sezonie grypowym.

Większość szczepionek podaje się domięśniowo. Szczepionki są płatne. Przed zakupem należy poradzić się lekarza jaką szczepionkę wybrać. Najlepiej korzystać z punktów szczepień gdyż tam szczepionki są transportowane i przechowywane zgodnie z zasadami, a to może wpłynąć na ich skuteczność.

Czy po podaniu szczepionki mogą wystąpić jakieś dolegliwości?

Objawy niepożądane wiążą się z reakcją na składniki szczepionki i najczęściej są znakiem, że układ odpornościowy rozpoznaje wirusa i zaczyna wytwarzać przeciwciała.

Najczęściej są to:

• objawy w miejscu podania szczepionki (ból, obrzęk, zaczerwienienie ustępujące w ciągu 2 dni od szczepienia);
• objawy ogólne (bóle głowy, mięśni, stawów, podwyższona ciepłota ciała);
• reakcje alergiczne o różnym nasileniu.

Co można zrobić w domu w razie wystąpienia objawów niepożądanych.

Jeśli wystąpią objawy miejscowe lub objawy ogólne po szczepionce przeciw grypie należy zachowywać się tak jak w przypadku innych szczepień. Należy poświęcić dziecku więcej uwagi, czułości i troski. Można podać ogólnodostępne odpowiednie do wieku leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe: ibuprofen lub paracetamol. Więcej informacji na ten temat czytelnik znajdzie w rozdziale pt. Odczyn poszczepienny.

— Dr n. med. Alicja Żabka

Do góry